De 'levensboom' in het bovenlicht

Een 'levensboom' in het glas van het bovenlicht boven de deur is een gestileerd symbool, dat ook voorkomt als gevelteken op de nok van boerderijen in Oost-Nederland. In bovenlichten (waardoor licht binnenkwam op de gang boven de dichte voordeuren) komen ook andere gietijzeren versieringen voor, als ruitvorm, ovalen en figuren van paarden tot eenhoorns aan toe. Het werd toegepast in het bovenlicht, toen men nog geen grote ruiten aan een stuk kon maken. Omstreeks midden 19de eeuw lukte dit wel.Vanaf die tijd worden zulke gietijzeren ornamenten ook vóór het glas geplaatst.

De levensboom (wereldes Yggdrasil) komen we voor het eerst tegen in de Germaanse religie. De wereldes Yggdrasil is het allesomvattende levenssymbool in de Germaanse mythologie. De Germaan zag zijn eigen wezen weerspiegeld in de gedaante van de es, de boom die hemel en aarde verbindt. Hij draagt de negen werelden, die bewoond worden door goden, mensen, reuzen, trollen, elfen, enz. Zijn kruin reikt tot ver in de hemel waar de beide godenfamilies wonen, de Asen en de Wanen. De stam is de as waaromheen de wereld zich bevindt.
Drie wortels bevestigen hem op zijn plaats en zijn takken vormen het gewelf van de hemel. Uit zijn drie wortels vloeien de wereldstromen waaruit de aarde is ontstaan. Deze es is het middelpunt van het kosmische leven en zoals deze boom het godenheiligdom beschermde, zo stond er vroeger bij elke boerenhoeve een schutsboom.

De indianen kennen de totempaal als beeld voor contact met de onzichtbare wereld. Bij de Egyptenaren is het de obelisk die naar de hemel wijst. Boeddha bereikt verlichting onder een boom. Het Jodendom kent de menora of zevenarmige kandelaar. In de bijbel vinden we de boom van goed en kwaad enerzijds en de boom van het leven anderszijds.

De 'Boom des Levens' als christelijk symbool (arbor vitae) komt in de 16de eeuw op en werd toegepast als gevelteken. Daarbij gold al een voorchristelijke traditie met afweersymbolen als paardenkoppen en donderbezem. Nu kwam er een christelijk teken bij, dat het boerengezin en de 'boerenvoortvaring' beschermde tegen onheil.
De levensboom heeft iets van de paradijsboom uit het bijbelverhaal, maar ook het oude meiboomelement speelt mee. Vooral in protestante kringen is de levensboom toegepast ter versiering van boerderijen en voorname burgerpanden. Vanuit die traditie kwam in de 19de eeuw de levensboom in het bovenlicht terecht.